تاریخ، زبان و فرهنگ تاجیکستان

تاریخ تاجیکستان

تاجیکستان دارای گذشته ای پرباردر زمینه های فرهنگی و اجتماعی است. در قرن ششم قبل از میلاد این منطقه در قلمرو دولت هخامنشی ایران قرار داشت و پس از گذشت 200سال به تصرف یونانیان در آمد. بطور کلی این سرزمین تا قبل از اسلام فاقد حکومتی مستقل بوده و همواره در معرض هجوم اقوام دیگر قرار داشته است. با این حال در همان زمان مردم این منطقه دارای تمدن وفرهنگ پیشرفته ای بودند و تمدن ایرانی از زمان استیلای هخامنشیان بر تاجیکستان در آنجا رواج داشته است. پس از غلبه سپاه هخامنش و پذیرش اسلام توسط مردم تاجیک تغییر محسوسی در وضعیت سیاسی منطقه ایجاد نشد و کماکان دارای حکومت و استقلال به معنای واقعی نبود.
در سال 1870 م شمال تاجیکستان (وابسته به خانات خوقند)تحت نفوذ سیاسی روس ها درامد و در سال 1900 م این سرزمین بطور کامل زیر سلطه آنها قرار گرفت. در انقلاب اکتبر 1917 تاجیکها نیز تحت تاثیر تحولات سیاسی مربوط به این دوره قرار گرفتند. در سال 1918 تاجیکستان بخشی از جمهوری خودمختار ترکستان شوروی شد و به دنبال یکسری تحولات در سال 1924 به عنوان جمهوری خود مختار اعلام موجودیت کرد.
اتحاد جماهیر شوروی با مرزبندی های ملی و تثبیت زبان تاجیک به عنوان زبان رسمی کشور، شرایط را برای خودشناسی ملی فراهم کرد. در 16 اکتبر 1929 م جمهوری خود مختار به جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان تبدیل شد. 
تا سال 1991 این کشور یکی از جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود و از سیاست های ارائه شده مسکو پیروی می کرد. تسلط مسکو باعث شد که این کشور در انزوای کامل به سر برده و ارتباط چندانی با سایر کشور ها نداشته باشد. الگوهای اقتصادی این کشور از مرکز طراحی می شد و به همین دلیل سطح رفاه اجتماعی در حد بسیار پایینی نسبت به سایر جمهوری ها قرار داشت. بعد از به قدرت رسیدن میخائیل گورباچف در اتحاد جماهیر شوروی و شروع اصلاحات سیاسی و اقتصادی و اعلام فضای باز سیاسی، احزاب سیاسی اجازه فعالیت یافتند. با آزاد شدن فعالیت احزاب، گروه های سیاسی و احزاب جدیدی مانند « حزب دموکرات تاجیکستان »، «حزب رستاخیز» و «حزب نهضت اسلامی» به وجود آمدند. 
پس از انتخابات 1990 م اکثریت مطلق در مجلس با کمونیستهای محافظه کار بود. بعد از کودتای نافرجام 19 اوت 1991 در اتحاد جماهیر شوروی، رئیس جمهور وقت تاجیکستان « ماچکا موف» برکنار شد و رییس جمهور موقت «اسلان اف » در 9 سپتامبر استقلال تاجیکستان را اعلام کرد. اسلان اف به دلیل غیر قانونی اعلام کردن حزب کمونیست در 23/9/1991 م توسط مجلس برکنار شد.» رحمان نبی اف» که از کمونیستهای قدیمی بود در انتخابات 1991 م در مقابل «خدا نظر اف» فیلمساز تاجیک که گروههای مخالف دولتی همه از او پشتیبانی می کردند به پیروزی رسید و رئیس جمهور تاجیکستان شد. 
در دسامبر 1991 سه کشور روسیه، بلاروس و اوکراین در شهر مینسک گرد هم آمدند و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل اتحادیه کشور های مستقل مشترک المنافع را اعلام کردند. تاجیکستان هم مانند سایر جمهوری های آسیای مرکزی آمادگی برای استقلال کامل را نداشت و بلافاصله به اتحادیه جدید کشورهای مشترک المنافع یا CIS پیوست.
به دنبال شروع اغتشاش ها و جنگهای داخلی 199293 رحمان نبی اف برکنار شد و امام علی رحمانوف از منطقه کولاب که از کمونیستهای قدیمی بود به ریاست شورای عالی و پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 1994 به ریاست کشور رسید. 

نژاد
تاجیکستان از دیر باز محل زندگی مردمان آریایی بوده که بعضی از آنها اسکان یافته بودند: سغدیان، مادها و پارس ها و برخی دیگر زندگی کوچ نشینی داشتند: سکا ها یا ماساژت ها.
بنابر این می توان گفت که باختری ها، سغدی ها، خوارزمی ها و سکایی ها نه تنها بنیان گذاران شهر ها و روستاهای آسیای مرکزی، به ویژه تاجیکستان به شمار می روند، بلکه نیاکان تاجیکان نیز بوده اند.

 زبان
زبان ملی جمهوری تاجیکستان فارسی تاجیکی است. که از گروه زبان های جنوب خاوری ایران به شمار می رود. تاجیکی لهجه ای است از زبان فارسی و بدین سبب آن راباید(فارسی تاجیکی) نامید.

خط
زبان تاجیکی در تاریخ پیدایش خود،پس از خط تصویری، خط میخی را انتخاب کرده بود. در دوران هخامنشیان نیز خط تاجیکها همانند دیکر نقاط ایران میخی بود. آنها از خط سغدی نیز استفاده می کردند. در دوران استیلای اعراب خط و زبان آنها رایج شد.از سال 29-1928 الفبای مذبور نخست به الفبای لاتین وسپس در سال 40-1939 به الفبای دیگری تبدیل شد که مبنای آن خط روسی یا سیریلیک است و در 22 ژوئیه 1991زبان وخط فارسی در تاجیکستان به رسمیت شناخته شد و الفبای سیریلیک به فارسی تغییر یافت.

دین

تاجیکستان از دیرباز محل برخورد دین ها و مذاهب گوناگون بوده است. این سرزمین با فرهنگهای چین، ایران و... همسایه بوده و جریان های دینی فرهنگ آنها این جمهوری را تحت تاثیر خود قرار داده است.

امروزه دین بیشتر مردم این منطقه سنی و از شاخه حنفی است و ابوحنیفه را به عنوان امام اعظم می شناسند.

گروه کوچکی از شیعیان اسماعیلی در کو ه های پامیر در منطقه بدخشان زندگی می کنند.

اقلیتهای مسیحی، زرتشتی و کلیمی در این کشور زندگی می کنند.

جمعیت

جمعیت تاجیکستان نزدیک به 7 ملیون نفر و تراکم نسبی جمعیت ان 8/42 نفر در هر کیلومتر مربع است. نرخ تولد به ازای هر یک هزار نفر 79/44 تولد و نرخ مرگ و میر 71/6 به ازای هر 1 هزار نفر است. تاجیکستان بالاترین نرخ رشد جمعیت را در آسیای مرکزی داشته است.